Luis Orozco, 2003: my Mykonos
“Despina was the name of the boat that brought me to Mykonos. It was more of a bathtub but, somehow, it had character, something I would include in a painting. The trip from Piraeus to Mykonos took nearly 11 hours, with two stops in between: one on Syros, the capital of the Cyclades, and the other on Tinos. Mykonos then was a fairy tale island, its architecture ‘organic,’ and made to human dimensions; even in the narrowest alley one felt comfortable, not claustrophobic. It was like one house that extends into the next, and the next, a series of neighborhoods that were cozy and warm, especially for children. They could play and get lost, but someone would always recognize the crying child and bring him back to his mother. The made-to-human dimensions apply also to the landscape. No beach is too big, and the sea is friendly, warm and refreshing: it welcomes you. No sharks. Nothing frightening about it. It’s even easier to float here than in other seas, due to the water’s high salt content. The landscape, I found very paintable, full of textures: rocks, boulders, the stubble of the dry wheat, and the beautiful cypress trees, with their dark greens, and the silver gray-green of the olive trees. The stone walls I sometimes render deep red to convey the heat of warm days.All these features are bathed in the wonderful, diaphanous Aegean light. When the Meltemi blows, the wind of late summer, the Aegean Sea becomes wine-dark blue, and one can see forever.
The town I didn’t find that paintable in the beginning. It’s so picturesque, just as tourists see it, all white and blue as a watercolor. It was a challenge to paint the narrow alleys and chapels and not come out with sweet watercolors. It took me a while to even attempt to paint the town, it was so difficult to abstract it. The landscape I found more appealing, so strong and full of subtle colors—during summer, that is. In winter, it’s all green, or was when the Mykonians grew wheat, and full of red poppies. That type of landscape you can now see more on Delos, Apollo’s home—Apollo, the god of light. How wise of the Ancient Greeks to choose Delos for his birthplace, the first place the sun sets its eyes on at dawn. Pity that so many tourists come to Mykonos now only for the nightlife and the glamour, and they don’t even bother to visit the magic island of Delos. It’s just a short trip from Mykonos, but do read something about its past, however, before going. Mykonos, the town, is a gem of architecture. And during the 1960s it was invaded by architecture students from the world over who came to take measurements in order to try to determine what, precisely, made the streets so warm and cozy—their proportions, the relationships between the height and width of the alleys, the windows and doors, the thickness of the walls, etc., etc. It’s all white, yet at dusk the walls reflect the color of the doors and balconies and it’s not just white any more. I remember an Athenian art critic wondering where I found so many colors, Mykonos being a ‘white dove.’ Invariably, people accuse me of bringing my Mexican colors with me. I find myself often using the past tense in referring to Mykonos but, actually, thanks to that wonderful man Konstantinos Tsakos, who was in the Mykonos Museum in charge of issuing (or not issuing) building permits, Mykonos’s architecture continues to be beautiful, at least in the town. The landscape, unfortunately, is another story, since Mr. Tsakos left Mykonos. The Cycladic style of building is being replaced by the ‘ego and my swimming pool’ type of architecture, even when the house is located right next to the beautiful Aegean Sea. But who am I to criticize anything? I’m just a foreigner who loves the beauty of the island.Another thing which made a big impression on me when I first came in 1960 was the freedom of the locals to sing aloud while walking home from work, any time of day or night—not drunk. As a matter of fact, it was rare to see a person drunk in the street. Drinking was done in tavernes, in the company of friends, while eating, always followed by a song and a dance—an impromptu dance regardless of who was around, and not with the purpose of showing off or of entertaining tourists. The Mykonians still do this at paniyiris, or festivals, but it’s not quite the same now. I consider myself lucky to have experienced Mykonos when I did because I came to Greece to live in Greece: the international disco scene you can find anywhere. Come to Greece to enjoy it (and also have the disco scene, if you want it). I was also lucky to meet Greeks like the Kousathanas family, Vienoula and her children. Most of them were in the weaving business, producing colorful spreads and blankets, and helping foreigners appreciate their island with their friendliness and willingness to impart information about anything concerning Mykonos. The mother, the late Vienoula, had spent time in England while a young girl, and she taught her children English and they extended hospitality, and warmth, to foreigners. If you were looking for a specific place or person, they not only gave you directions, but would take you there by the hand. The oldest son did the dyeing of the wool, and there was always singing and dancing. My first party on Mykonos was on the occasion of Anouso’s (Vienoula’s eldest daughter’s) birthday, the music provided by local musicians playing bagpipe, drums and accordion. It was still March and quite cold, but dancing and retsina kept us warm. Everybody was dragged into the semi-circle of the dance. I didn’t come to Greece with the intention of staying, but I found a paintable island with plenty of material for a lifetime. The tourists one met here came from all over the world not looking for disco glamour, but looking for the magic of Greek culture. Many of them had already been to London, Paris, Rome, etc., and they wanted something different. They found it in Greece. I believe it’s still here, but you have to look for it. It’s much easier to travel around here now. There are planes and fast, comfortable boats. You can rent motorbikes and cars to get around, but don’t overdo it. The air on Mykonos is still clean: don’t bring your fumes and speed with you—go slow; you’ll see more. Tourism has changed many things here, but it’s not all been negative. Young people have more access to the world than before; many young people can now go to university. There are many doctors on the island; women are slenderer, less work-worn, and educated. Most people speak English and other languages. It’s rare to find someone who doesn’t speak English. There’s even a health food store on the island, but you can still buy vegetables and fruit from the farmers who come to town with their donkeys, and the fishermen sell their catch on the watefront. You can still find moussaka in the tavernes, but Greek cuisine is now much more than moussaka and tzadtziki. Why limit yourself? Try other menu items as well. Very good wine is now produced on the island, especially dry red wine. Try to find places where you can hear Greek music and see Greek dancing: it’s all part of the real Greek, the real Mykonian, experience.” |
"Δέσποινα" ήταν το όνομα του καραβιού που με έφερε στη Μύκονο. Ενώ θύμιζε περισσότερο μπανιέρα παρά καράβι, είχε κάτι το χαρακτηριστικό και συνάμα ιδιαίτερο, κάτι που θα συμπεριλάμβανα σε έναν πίνακα για παράδειγμα. Το ταξίδι από τον Πειραιά στην Μύκονο διήρκεσε σχεδόν 11 ώρες, με δύο στάσεις ενδιάμεσα: μία στη Σύρο, την πρωτεύουσα των Κυκλάδων, και μία στην Τήνο. Η Μύκονος τότε ήταν ένα παραμυθένιο νησί, με "οργανική" αρχιτεκτονική πλασμένη στα μέτρα του ανθρώπου; ακόμη και στο στενότερο σοκάκι της ένιωθε κανείς άνετα, ελεύθερα, χωρίς να διέπεται από την αίσθηση κλειστοφοβίας. Τα σπίτια ήταν διαρρυθμισμένα σαν να προεκτείνονται το ένα στο άλλο, ενώ οι γειτονιές δίνανε την εντύπωση μίας φιλόξενης ζεστασιάς.
Aυτό ίσχυε για τα παιδιά ιδιαιτέρως, καθώς μπορούσαν να παίζουν και να χάνονται χωρίς φόβο, διότι πάντα ένας περαστικός θα έβρισκε το παιδί και θα το επέστρεφε στη μητέρα του. Η φράση "πλασμένη στα μέτρα του ανθρώπου" εφαρμόζει τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στο ίδιο το τοπίο. Καμία παραλία δεν ήταν υπερβολικά μεγάλη, ενώ η θάλασσα παρέμενε φιλική και δροσερή, σαν να σε καλωσορίζει. Χωρίς καρχαρίες. Χωρίς να έχει κάτι το τρομαχτικό. Είναι μάλιστα ευκολότερο να επιπλεύσεις εδώ σε σύγκριση με άλλες θάλασσες, εξαιτίας των μεγάλων ποσοτήτων αλατιού που υπάρχουν στο νερό. Το τοπίο μου φάνηκε αρκετά επιδεκτικό για ζωγραφική, με ποικιλία υλικών και υφών: οι πέτρες, οι βράχοι, οι καλαμιές, το ξηρό σιτάρι, τα πανέμορφα κυπαρίσσια, με το σκοτεινό τους πράσινο, οι ελιές με τις ασημο-πράσινες αποχρώσεις τους, και οι πέτρινοι τοίχοι, που μερικές φορές τους αποδίδω το κόκκινο χρώμα, για να αποτυπώσω την θερμότητα των ημερών. Όλα αυτά τα στοιχεία λουσμένα με το υπέροχο, διάφανο, Αιγιοπελαγίτικο φως. Όταν ο αέρας του ύστερου καλοκαιριού φυσάει το Μελτέμι, η θάλασσα του Αιγαίου παίρνει τις αποχρώσεις του οίνου μαζί με ένα σκοτεινό γαλάζιο χρώμα, μέσα από το οποίο μπορεί να αντικρίσει κανείς την αιωνιότητα. Στην αρχή η πόλη δεν μου φάνηκε προδιατεθειμένη για να τη ζωγραφίσω. Είναι τόσο γραφική, όπως ακριβώς την βλέπουν οι τουρίστες, λευκή και γαλάζια σαν το χρώμα του νερού. Ήταν πράγματι δοκιμασία να ζωγραφίσω τα στενά σοκάκια και τις εκκλησίες χωρίς να χρησιμοποιήσω αυτά τα χρώματα. Μου πήρε μάλιστα πολύ καιρό ώσπου να ζωγραφίσω την πόλη, ενώ το βρήκα αρκετά δύσκολο να την συλλάβω και να την αποτυπώσω. Τα τοπία αντιθέτως μου φάνηκαν πιο θελκτικά, γεμάτα δύναμη και πιο ήπια χρώματα - όσο αφορά τα καλοκαίρια δηλαδή. Τους χειμώνες, είναι όλα πράσινα, ή τουλάχιστον, ήτανε, τον καιρό που οι Μυκονιάτες καλλιεργούσαν σιτάρι και κόκκινες παπαρούνες. Αυτόν τον τύπο τοπίου μπορείς να τον αντικρίσεις περισσότερο στην Δήλο, πατρίδα του Απόλλωνα - θεού του φωτός. Πόσο σοφό από μέρους των αρχαίων να επιλέξουν ως τόπο γέννησης του τη Δήλο, το πρώτο μέρος που αντικρίζει ο ήλιος καθώς ανατέλλει. Είναι κρίμα που τόσοι πολλοί τουρίστες έρχονται στη Μύκονο επί το πλείστον για την νυχτερινή ζωή και τις διασκεδάσεις, και δεν μπαίνουν καν στην διαδικασία να επισκεφθούν το μαγευτικό νησί της Δήλου. Δεν είναι παρά ένα σύντομο ταξίδι από την Μύκονο, αλλά σημειώστε, είναι σημαντικό να διαβάσετε κάτι για την ιστορία της προτού την επισκεφθείτε. Η πόλη της Μυκόνου, ένα σμαράγδι αρχιτεκτονικής. Κατά τη διάρκεια του 60 μάλιστα κατακλείστηκε από φοιτητές αρχιτεκτονικής ανά τον κόσμο, ερχόμενοι να κάνουν μετρήσεις προκειμένου να διευκρινίσουν ποια ήταν η συγκεκριμένη ποιότητα που έκανε τους δρόμους τόσο φιλόξενους - τις αναλογίες τους, τη σχέση μεταξύ του ύψους και του πλάτους των στενών, των παραθύρων και των θυρών, της πυκνότητας των τοίχων κτλ. Παρότι είναι κατάλευκη, όταν έρχεται το σούρουπο οι τοίχοι αντανακλούν το χρώμα των θυρών και των μπαλκονιών, και ξαφνικά η κυριαρχία του λευκού υποχωρεί. Θυμάμαι χαρακτηριστικά έναν Αθηναίο κριτικό τέχνης να αναρωτιέται που ανακάλυψα τόσα χρώματα στη Μύκονο, όντας, όπως είπε, " λευκό περιστέρι". Είναι επίσης συχνό φαινόμενο να με κατηγορούν πως έφερα μαζί μου τα χρώματα του Μεξικού. Με βρίσκω πολλές φορές να αναφέρομαι στη Μύκονο σε παρελθόντα χρόνο, αλλά στην πραγματικότητα, χάρη σε έναν υπέροχο άνθρωπο, τον Κώστα Τσάκο, που ήταν υπεύθυνος της διανομής (ή της μη διανομής) οικοδομικών αδειών στο Μουσείο της Μυκόνου, η αρχιτεκτονική της Μυκόνου συνεχίζει να είναι όμορφη όσο ποτέ, τουλάχιστον η πόλη. Το τοπίο δυστυχώς, είναι μία άλλη ιστορία, από τον καιρό που ο κύριος Τσάκος έφυγε από την Μύκονο. Η Κυκλαδίτικη τεχνοτροπία έχει αντικατασταθεί από μία αρχιτεκτονική τύπου "εγώ και η πισίνα μου", ακόμη και αν το σπίτι βρίσκεται ακριβώς δίπλα από την όμορφη θάλασσα του αιγαίου. Αλλά ποιος είμαι εγώ που θα ασκήσω κριτική στο οτιδήποτε? Εγώ είμαι απλώς ένας ξένος που αγαπάει το θάμβος αυτού του νησιού. Κάτι άλλο που μου έκανε μεγάλη εντύπωση όταν πρωτοήρθα το 1960 ήταν η ελευθερία των ντόπιων να τραγουδάνε καθώς επιστρέφουν από τις δουλειές τους, ανεξαρτήτως αν πλησίαζε το χάραμα ή αν έδυε ο ήλιος- νηφάλιοι. Του λόγου το αληθές, ήταν εξαιρετικά σπάνιο να πετύχεις κάποιον μεθυσμένο στον δρόμο. Το πόσιμο ήταν συνήθεια της ταβέρνας, μεταξύ φίλων, κατά τη διάρκεια ενός γεύματος, συνοδευόμενο πάντοτε από ένα τραγούδι και έναν χορό - έναν αυθόρμητο χορό, ανεξαρτήτως από το ποιος ήταν τριγύρω, χωρίς διάθεση επίδειξης ή διασκέδασης των τουριστών. Οι Μυκονιάτες το συνηθίζουν ακόμη στα πανηγύρια, ή στα φεστιβάλ, αλλά πλέον τίποτα δεν είναι το ίδιο. Καθιστώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που έζησα την Μύκονο στα χρόνια που την έζησα διότι αυτά που βίωσα με έκαναν να μείνω στην Ελλάδα: Την Ντίσκο μπορείτε να τη βρείτε οπουδήποτε. Ελάτε στην Ελλάδα και απολαύστε την (και την σκηνή της Ντίσκο, αν τη θέλετε τόσο πολύ). Στάθηκα τόσο τυχερός που γνώρισα Έλληνες όπως την οικογένεια Κουσαθανά, την Βιεννούλα και τα παιδιά της. Οι περισσότεροι από αυτούς ασχολιόντουσαν επαγγελματικά με την ύφανση, την παραγωγή χρωματιστών τραπεζομάντιλων ή παπλωμάτων, και βοηθούσαν τους ξένους να εκτιμήσουν το νησί τους με την φιλόξενη διάθεση τους και την προθυμία να παρέχουν οποιαδήποτε πληροφορία που σχετίζεται με τη Μύκονο. Η μητέρα, η αείμνηστη Βιενούλα, περνώντας κάποιο χρόνο στην Αγγλία στα νεανικά της χρόνια, έμαθε στα παιδιά της Αγγλικά και έτσι η ζεστασιά και η φιλοξενία επεκτάθηκε και στους ξένους. Αν γύρευες ένα συγκεκριμένο μέρος ή άνθρωπο, δεν σου παρείχαν απλώς τις οδηγίες, αλλά σε παίρνανε από το χέρι και σε οδηγούσαν κατευθείαν εκεί. Καθώς ο μεγαλύτερος γιος έβαφε τα υφάσματα, πάντοτε παίρνανε μέρος τραγούδια και χοροί. Το πρώτο μου πάρτυ στην Μύκονο ήταν στα γενέθλια της Ανουσώς (η μεγάλη κόρη της Βιεννούλας), με την μουσική να την παρέχουν οι ντόπιοι παίζοντας γκάιντες, ταμπούρλα και ακορντεόν. Ήταν ακόμη Μάρτης και σχετικά κρύα, αλλά ο χορός και η ρετσίνα μας ζεσταίνανε. Σιγά-σιγά όλοι σύρθηκαν στο ημικύκλιο του χορού. Εγώ δεν ήρθα στην Ελλάδα με την πρόθεση να μείνω, αλλά ανακάλυψα ένα νησί με αρκετό ζωγραφικό υλικό για μία ολόκληρη ζωή. Οι τουρίστες που γνώριζε κανείς εδώ προέρχονταν από όλον τον κόσμο, όχι απαραίτητα γυρεύοντας την διασκέδαση στις ντίσκο, αλλά για να εξερευνήσουν τη μαγεία της ελληνικής κουλτούρας. Πολλοί από αυτούς είχαν ήδη βρεθεί στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Ρώμη κτλ., αλλά ψάχνανε κάτι διαφορετικό. Στην Ελλάδα το βρήκανε, Πιστεύω πως είναι ακόμη εδώ, αλλά πρέπει να το ανακαλύψεις. Στις μέρες μας είναι πολύ πιο εύκολο να ταξιδέψεις εδώ. Υπάρχουν πλέον αεροπλάνα και ταχύτατα, αναπαυτικά καράβια. Μπορείτε επίσης να νοικιάσετε μοτοσικλέτες και αυτοκίνητα για να περιηγηθείτε, αλλά μην το παρακάνετε. Ο αέρας της Μυκόνου είναι ακόμα ξάστερος, καθαρός: μην φέρετε μαζί σας τα καυσαέρια και την ταχύτητα- πηγαίνετε αργά, θα δείτε ακόμα περισσότερα. Ο Τουρισμός έχει αλλάξει πολλά πράγματα εδώ, αλλά δεν είναι όλα προς το χειρότερο. Οι νέοι έχουν πολύ μεγαλύτερη πρόσβαση στον κόσμο από οποιαδήποτε άλλη εποχή, πολλοί μπορούν επίσης να πάνε στο πανεπιστήμιο. Υπάρχουν επίσης πολλοί γιατροί στο νησί; οι γυναίκες είναι λεπτότερες, λιγότερο εξαντλημένες από τη δουλειά, και αρκετά μορφωμένες. Οι περισσότεροι κάτοικοι μιλάνε Αγγλικά και πολλές άλλες γλώσσες. Είναι ιδιαίτερα σπάνιο να βρεις κάποιον που να μην γνωρίζει Αγγλικά. Υπάρχει ακόμα και κατάστημα με υγιεινά φαγητά, αλλά μπορεί ακόμα κανείς να αγοράσει λαχανικά και φρούτα από τους αγρότες που κατεβαίνουν στην πόλη με τα γαιδουράκια τους, ενώ οι ψαράδες πουλάνε την ψαριά τους στην προκυμαία. Μπορείτε επίσης να βρείτε μουσακά στις ταβέρνες, αλλά πλέον η Ελληνική κουζίνα περιλαμβάνει πολλά περισσότερα από τον μουσακά και το τζατζίκι. Γιατί να περιοριστείτε στα ίδια άλλωστε? Δοκιμάστε και άλλες επιλογές. Αυτή τη στιγμή στο νησί παράγεται και εξαιρετικό κρασί, ειδικά το ξηρό, κόκκινο κρασί. Αναζητήστε επίσης μέρη όπου θα ακούσετε Ελληνική μουσική και θα δείτε Έλληνες να χορεύουνε: είναι όλα μέρος της αληθινά Ελληνικής, Μυκονιάτικης εμπειρίας." Μετάφραση: Κώστας Δημολίτσας |